2013-ի սեպտեմբերյան մեկ օրում եվրոպականից դեպի եվրասիական ինտեգրում անցում կատարած Հայաստանը փորձում է համոզել, որ իր արտաքին քաղաքականության հիմքում շարունակում է մնալ «եւ... եւ...»- ի սկզբունքը։ Ոչ միայն համոզում է, այլև փորձում է այդ համոզմունքին տալ նաեւ վիզուալ բնույթ։

Մարտ ամսի վերջին երկու շաբաթները դրա լավագույն ապացույցն էին։ Եվ ամենահամար վայրն էլ արտաքին քաղաքական ուղղությունների շեշտման համար Ազգային ժողովն էր։ Մեկ շաբաթը խորհրդարանում եվրոպական էր. նախ՝ տեղի ունեցան ԵՄ արեւելյան գործընկերության երկրների խորհրդարանականներին միավորող Եվրանեսթի Խորհրդարանական վեհաժողովը՝ ԵՄ հանձնակատարի մասնակցությամբ, ապա ԵՄ-Հայաստան խորհրդարանական համագործակցության նիստը, հաջորդ շաբաթվա ընթացքում՝ ԵՏՄ-ի անմիջական մթնոլորտը փոխանցող հայ- ռուսական խորհրդարանական հանձնաժողովների համատեղ նիստն ու «Եվրասիական տնտեսական հեռանկարներ» միջազգային համաժողովը՝ ՌԴ Պետդումայի նախագահի մասնակցությամբ։

ՀՍՍՀ Գերագույն սովետի 1988 թվականի հունիսյան նստաշրջանում առաջարկվեց դատապարտել Սումգայիթի կոտորածները՝ դրանք որակելով ցեղասպանություն։ Անկեղծ ասած՝ չեմ հիշում, թե ով էր առաջարկի հեղինակը, սակայն հիշում եմ, որ ԳՍ նախագահության նախագահ Հրանտ Ոսկանյանը (այն ժամանակվա Գալուստ Սահակյանը) փորձում էր նման բան թույլ չտալ, քանի որ Մոսկվան հստակ հայտարարել էր, որ դրանք կոտորածներ չեն, այլ՝ խուլիգանական արարքներ։ Սակայն 88-ի Հայաստանն ու հայ հասարակությունը բոլորովին ուրիշ էին ու Խորհրդային Հայաստանի ղեկավարությունն ստիպված էր հաշվի նստել նրա հետ՝ անգամ եթե դա դուր չգար Կրեմլին։ 

Կամ «անհեթեթ վիճակը» շարունակվում է

Գագիկ Ծառուկյանի բացակայությունների խնդիրը, որի մասին խոսում էին վերջին մեկ ամսում, բարեհաջող լուծվեց. նրա բացակայությունները հարգելի են, հայտարարեց ԱԺ նախագահ Գալուստ Սահակյանը։

Դեռ մեկ ամիս առաջ՝ փետրվարի 12-ին, ՀՀԿ գործադիր մարմնի նիստում Սերժ Սարգսյանը, ազդարերլով «խաչակրաց արշավանք» ԲՀԿ արդեն նախկին նախագահի դեմ, ուղղակի արձանագրեց. «2013-2014թթ. ՀՀ ԱԺ գումարած 145 նիստերից Գագիկ Ծառուկյանը մասնակցել է միայն 4-ին: Եթե նա այդ աստիճանի արհամարհում է իր ընտրողներին և Ազգային ժողովի դերը, մենք դրա իրավունքը չունենք. մենք պատասխանատու ենք ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացու իրավունքների համար: Մեր պատգամավորները վաղվանից կնախաձեռնեն նման անհեթեթ վիճակին վերջ տալու համար անհրաժեշտ քայլերը»:

Կամ պատրանքներ ստեղծելու արվեստը

Հայաստանի նորագույն պատմության մեջ ձեւավորվում է սահմանադրափոխության ավանդույթը։ Ամեն տասը տարին մեկ հանրապետության նախագահն իրականացնում է սահմանադրական փոփոխություններ. 1995- ին ընդունվեց Հիմնական օրենքը, 2005- ին փոխվեց, եկավ 2015- ը… 

Թե ի՞նչ խնդիր է փորձում լուծել իշխանությունը այս փոփոխություններով եւ ի՞նչն էր խանգարում եղած Հիմնական օրենքում, որ լուծվեն երկրի առաջ ծառացած կարեւորագույն խնդիրները, այդպես էլ պարզ չէ։ Այնպես որ, թե ինչ խնդիր է լուծում իշխանությունը այս փոփոխություններով, կարելի է միայն գուշակել։ Սակայն զերծ մնանք գուշակություններից եւ անդրադառնանք գործընթացի նոր փուլին, որն սկիզբ առավ փոփոխությունների հակառակորդ ԲՀԿ արդեն նախկին նախագահ Գագիկ Ծառուկյանի քաղաքական չեզոքացումից անմիջապես հետո։

Քաղաքակիրթ ժողովրդավարական երկրներում կառավարող կոալիցիաների պառակտումները սովորաբար ավարտվում են կառավարական ճգնաժամով եւ արտահերթ ընտրություններով։ Այն, ինչին ականատես ենք լինում Հայաստանում պարբերաբար, վերը նշվածի հակառակն է։ Մեզանում պառակտվում են բացառապես ընդդիմադիր կուսակցությունները։ Իշխանությունից հեռացող քաղաքական ուժերում ականատես ենք լինում մի գործընթացի, որը սովորաբար անվանում ենք առնետավազք՝ գերադասելով խուսափել իրերն իրենց անունով կոչելուց։ Իսկ իրականում դրան անվանում են դավաճանություն։ Դավաճանություն գաղափարներին, ընկերներին, ընտրողներին…

Մարտի 5-ից մենք հերթական դավաճանության պսիխոզի ականատեսն ենք։ Հանրապետության՝ ազդեցությամբ երկրորդ կուսակցությունից հեռանում են, թվում է՝ հեռանում են բոլորը։

ԱԺ վերջին քառօրյայում երկու օր փորձում էին որոշել՝ Հայաստանում կա՞ ճգնաժամ, թե՞ ոչ, եղածը կառավարմա՞ն, թե՞ քաղաքական ճգնաժամ է, եւ վերջապես՝ ո՞վ է մեղավոր ստեղծված իրավիճակի համար՝ իշխանությո՞ւնը, թե՞ ընդդիմությունը։

ՀԱԿ խմբակցության ղեկավար Լևոն Զուրաբյանի և «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության քարտուղար Նաիրա Զուրաբյանի հեղինակած «Հայաստանի Հանրապետությունում առաջացած կառավարման ճգնաժամի մասին» հայտարարության նախագծի քննարկումը եւս մեկ առիթ էր հասկանալու, թե որքանով է իշխանությունը պատասխանատվություն զգում երկրում ստեղծված իրավիճակի համար, կամ ո՞րն է ընդդիմության զարգացման դեղամիջոցը։

ԱԺ հերթական քառօրյան մեկնարկում է բոլորովին նոր իրավիճակում։ Այլեւս կարող ենք արձանագրել, որ հայաստանյան քաղաքական դաշտի նոու-հաուն՝ ոչ իշխանական կամ այլընտրանք հասկացությունը կորցնում է իր արդիականությունը։ Այլեւս հստակ է դառնում, որ իշխանության եւ ընդդիմության «լպրծուն» սահմանաբաժանման ժամանակներն անցել են։

Փետրվարի 12- ից՝ ՀՀԿ խորհրդում Սերժ Սարգսյանի՝ Գագիկ Ծառուկյանի դեմ հայտնի ելույթից հետո, Հայաստանի իշխանությունները կրկին հիշեցին օրինապաշտության մասին։ Հանկարծ հիշեցին, որ Ազգային անվտանգության խորհուրդը կինոթատրոն չէ, որ պատգամավորը պետք է մասնակցի ԱԺ նիստերին, գործարարը պետք է հարկեր վճարի, քրեական հանցագործությունները չպետք է քողարկվեն։ Քաղաքակիրթ երկրներում բնական համարվող կանոնների պահպանման անհրաժեշտությունը Սերժ Սարգսյանի ելույթի միակ ծրագրային մասն էր։ Ելույթի մյուս մասից կարելի էր եզրակացնել, որ իշխանությունների երկարամյա գործընկեր Գագիկ Ծառուկյանն այսօր միակ «ծրագրային» դեմքն է Հայաստանի քաղաքական կյանքում։